Sólin
Rís 05:51 • sest 21:06
Tunglið
Rís 09:47 • Sest 06:52
Flóð
Árdegis: 00:02 • Síðdegis: 12:48
Fjara
Árdegis: 06:36 • Síðdegis: 18:53
Önnur slímdýr hylja sig með skeljum sem fruman myndar. Má þar til dæmis nefna götunga (foraminifera) en þeir mynda kalkskeljar með margvíslegu sniði sem minna mjög á örlitlar kuðungsskeljar. Skynfætur ganga út um mörg lítil göt á skelinni og götungar draga nafn sitt af þessum götum. Götungar eru afar algengir í sjávarsvifi. Við dauða þeirra falla skeljarnar til botns og getur mergð þeirra verið slík að þær séu aðalefni botnsetsins. Við vissar aðstæður ummyndast þessi skeljalög í krít og ef sjávarbotn rís verða þau sýnileg í landslaginu. Kunnasta dæmið um slíkar jarðmyndanir eru krítarklettarnir við Dover á Ermasundsströnd Englands. Geislungar (radiolaria) er annar stór hópur slímdýra í sjávarsvifi. Bifdýr (bifhærð frumdýr) Þessi fylking frumdýra er að mati þróunarfræðinga hvað best og lengst þróuð þegar litið er til líkamsgerðar. Bifhárin nota dýrin bæði til þess að synda eða koma sér áfram í vatni og eins til þess að sópa fæðu að munnholi. Sum bifdýr hafa bifhár allt sitt æviskeið en önnur aðeins í “æsku” en verða bifháralaus á seinni stigum æviferils síns. Sem dæmi um hóp sem hefur aðeins bifhár á fyrstu stigum ævinnar má taka sogdýr (suctoria). Þau eru öll botnföst og fullvaxin hafa þau nokkurs konar arma sem þau nota til að grípa önnur frumdýr og sjúga úr þeim innihaldið. Fjölmörg bifdýr lifa samlífi, einkum sníkjulífi. Meðal annars þekkjast margar tegundir sem leggjast á fisk svo sem Ichthyophtirius multifilis sem veldur hvítblettaveiki hjá ferskvatnsfiskum.
Gródýr Gródýr lifa nær eingöngu sníkjulífi og hafa aðlagast því með flóknum lífsferlum sem oftar en ekki krefjast fleiri en eins hýsils. Eins og nafn fylkingarinnar gefur til kynna er gróæxlunarskeið hluti af lífsferlinum. Á gróæxlunarskeiði margskiptist ein fruma svo að úr henni verða samtímis mjög margar litlar frumur. Þessar grófrumur sjá um dreifingu tegundarinnar og halda lífsferlinum áfram. Hjá sumum gródýrum eru gróin nakin og amöbuleg, en aðrar ættkvíslir mynda gró sem eru varin með hylkjum fyrir áhrifum umhverfisins. Þekktasta gródýrið er líklegast Plasmodium en ýmsar tegundir þessarar ættkvíslar valda malaríu í spendýrum og fuglum. Gródýrin sem valda malaríu í mönnum þurfa moskítóflugu af ættkvíslinni Anopheles sem millihýsil. Svipudýr Svipudýr hafa svipu sem þau nota til þess að synda og sópa fæðu að munni. Sennilega voru forfeður þessa hóps náskyldir ljóstillífunarsvipungum þeim sem þörungar eru komnir af. Meðal frumstæðustu svipudýra sem þekkt eru má nefna átlífisverur sem minna mjög í allri líffræði á litlausa svipuþörunga. Til dæmis líkist kragasvipudýr af ættkvíslinni Proterospongia þörungum af fylkingu gullþörunga. Proterospongia nærist á örverum og ýmsum smásæjum lífrænum ögnum. Vel þekkt er að kragasvipudýr mynda hópa eða losaralegt sambú af ýmsum gerðum. Samlífisform eru mjög algeng meðal svipudýra og hafa sennilega þróast af óbundnum formum. Samlífisverurnar geta verið ákaflega sérhæfðar og aðlagaðar að ákveðnum hýslum. Til dæmis lifir Trychonympha samlífi í þörmum termíta, þar sem svipudýrið meltir við og viðarafurðir sem termítarnir lifa á. Trichomonas lifir gistilífi eða sníkjulífi í þörmum og kynfærum manna. Kunnast þessara frumdýra og sú eina sem er sjúkdómsvaldandi í mönnum er Trichomonas vaginalis sem veldur leggangasýki (Trichomoniasis). Ýmsar tegundir innan Trypanosoma ættkvíslar lifa sem sníklar í blóði ýmissa hryggdýra og má þar nefna tegundina African trypanosomiasis sem veldur svefnsýki í mönnum. Heimildir og myndir:
- Barnes Robert, D. Invertebrate zoology. 5. útgáfa. Saunders College edition.
- C. R. Woese, O. Kandler og M. L. Wheelis. „Towards a Natural System of Organisms: Proposal for the Domains Archaea, Bacteria, and Eucarya“. Proceedings of the National Academy of Sciences. (87) (1990): 4576–4579.
- Mynd af amöbu: Naegleria fowleri á Centers for Disease Control and Prevention.
- Mynd af bifdýri: United States Department of Agriculture.
Hvað getið þið sagt mér um frumdýr?
