Hvenær var söluskattur settur á vöru á Íslandi, hverjir gerðu það og hvers vegna?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvenær var söluskattur settur á vöru á Íslandi, hverjir gerðu það og hvers vegna?
Söluskattur var innheimtur hérlendis í einni eða annarri mynd frá árinu 1945, að undanskildum árunum 1946 og 1947, allt þar til virðisaukaskattur leysti hann af hólmi árið 1990. Það er því svokölluð Nýsköpunarstjórn, undir forsæti Ólafs Thors, sem var við völd þegar skatturinn var fyrst lagður á. Söluskattur og síðar virðisaukaskattur hafa allt frá upphafi verið mikilvægir tekjustofnar fyrir ríkissjóð. Rökin fyrir álagningu þeirra hafa fyrst og fremst byggt á fjárþörf ríkisins.

Nýsköpunarstjórnin, annað ráðuneyti Ólafs Thors, 1944 - 1947.

Á árunum 1945 til 1960 var söluskatturinn nefndur ýmsum nöfnum svo sem veituskattur, söluskattur, innflutningssöluskattur, framleiðslusjóðsgjald, útflutningssjóðsgjald, farmiðagjald og iðgjaldaskattur. Skattstofnar voru ólíkir eins og nöfnin gefa til kynna. Reyndist þetta kerfi fremur þungt í vöfum og erfitt að hafa eftirlit með því.

Árið 1960 var söluskattskerfinu gjörbreytt og tekinn upp almennur söluskattur. Þá var Ólafur Thors einnig forsætisráðherra en í þetta sinn í svokallaðri Viðreisnarstjórn. Þessi breyting var hluti af víðtækum efnahagsaðgerðum og meðal annars rökstudd með vísun í galla á fyrra fyrirkomulagi sem þá voru orðnir nokkuð augljósir. Almenni söluskatturinn var í fyrstu 3%. Skatthlutfallið hækkaði svo smám saman, í 5,5% árið 1964, 7,5% árið 1965 og síðan í nokkrum áföngum í 22% á áttunda áratugnum. Þá var meðal annars lagt á sérstakt viðlagasjóðsgjald í kjölfar Vestmannaeyjagossins og svokallaður söluskattsauki fundinn upp.

Nokkuð mismunandi var á þessum tíma að hvaða marki matvæli voru söluskattskyld og ýmsar aðrar undanþágur voru einnig frá greiðslu söluskatts. Árið 1988 voru flestar undanþágurnar felldar niður og var ætlunin með því meðal annars að auðvelda fyrirhugaða upptöku virðisaukaskatts. Árið 1988 var ákveðið á Alþingi að leggja á virðisaukaskatt og var hann fyrst innheimtur 1. janúar árið 1990. Virðisaukaskatturinn leysti af hólmi söluskatt.

Frekara lesefni á Vísindavefnum:

• Hvaða ár var virðisaukaskattur settur á? eftir Gylfa Magnússon

Mynd:

• Annað ráðuneyti Ólafs Thors. Ríkisstjórnar- og ráðherratal. Stjórnarráð Íslands.

Upphaflegar spurningar voru:

Hvenær var söluskattur settur á vöru á Íslandi? Hver voru rökin fyrir þeirri framkvæmd? Hvaða ríkisstjórn var við völd?

...