Sólin
Rís 05:19 • sest 21:35
Tunglið
Rís 25:18 • Sest 04:56
Flóð
Árdegis: 07:07 • Síðdegis: 19:24
Fjara
Árdegis: 01:08 • Síðdegis: 13:14
Sammerkt er flestum jurtum sem komið hafa til landsins um landnám, að þær hafa lítið náð að dreifast um landið nema með byggðinni. Enn í dag vaxa þær að jafnaði aðeins við bústaði manna eða næsta nágrenni þeirra. Undantekning eru plöntur sem eiga þess kost að dreifast með sauðfé eða hestum. Þær finnast oft í dag við kindagötur og reiðvegi langt uppi á heiðum og inni á öræfum. Dæmi um það eru haugarfi og varpasveifgras. Gera má ráð fyrir að sumar þær plöntur, sem líklegastar eru til að hafa komið með landnámsmönnum, gætu einnig hafa verið komnar áður og því verið fyrir í landinu. Þar getur haugarfinn einnig verið dæmi, því hann er áburðarsækinn og vex meðal annars oft í fuglabjörgum. Hann gæti því vel hafa borist með fuglum þegar fyrir landnám, en haldið sig eingöngu við fuglabjörgin þar sem nægur áburður var. Af sumum tegundum eru í dag á Íslandi mismunandi stofnar, deilitegundir eða afbrigði, þar sem einn stofninn er talinn innlendur, hefur verið kominn löngu fyrir landnám og er dreifður um allt landið upp um fjöll og firnindi, en annar stofn sömu tegundar aðfluttur við landnám og finnst að jafnaði enn í dag aðeins á láglendi eða í nágrenni við byggð. Dæmi um slíkar tegundir eru túnsúra, brennisóley, túnfífill, vallarsveifgras og hugsanlega vallhumall. Ekki er vafi á því, að eitthvað hefur borist til landsins af fleiri tegundum síðar og fram eftir miðöldum, og má nefna kúmen og þistil sem dæmi, en veruleg aukning á aðfluttum plöntum verður hins vegar á 19. og 20. öld. Þá koma til dæmis háliðagras, vallarfoxgras og axhnoðapuntur sem fluttar voru inn til ræktunar, en einnig berast margar óviljandi með varningi, eins og til dæmis akurarfi og hlaðkolla. Sammerkt er öllum þessum plöntum, að þær berast mjög lítið út fyrir byggðina í landinu nema á afar löngum tíma. Uppi á heiðum og fjöllum finnast nær eingöngu gamlar, innlendar tegundir.
Náttúrufræðistofnun Íslands hefur nýlega gefið út Íslenskt plöntutal, þar sem listi er yfir allar villtar íslenskar plöntur. Í því eru 489 tegundir taldar ílendar í landinu í dag. Af þeim eru 430 tegundir feitletraðar sem taldar eru hafa verið komnar og líklega ílendar fyrir 1750. Af þessum 430 tegundum má ætla að 20-30 hafi fyrst komið með landnáminu. 300 tegundir teljast hafa borist til landsins eftir 1750, og hafa um 50 þeirra þegar ílendst, en hinar 250, smáletraðar í plöntutalinu, eru ekki taldar ílendar. Sumar þeirra hafa aðeins sést einu sinni eða í örfá skipti og gætu hafa horfið aftur. Miklar magnbundnar breytingar á fjölda einstaklinga innan tegunda urðu einnig á flórunni eftir landnám. Útbreiðsla birkis og sumra skógarbotnategunda dróst mjög saman, en grös og ýmsar berangurstegundir urðu meira ríkjandi í gróðurfari. En þrátt fyrir það eru engar vísbendingar um að tegundum hafi fækkað við þetta. Allar þær plöntur sem vitað er um að hafi verið hér fyrir landnám en eftir ísöld, finnast enn í dag. Þó er ekki hægt að útiloka, að einhverjar sjaldgæfar tegundir með mjög takmarkaða útbreiðslu gætu hafa horfið með falli skóganna, þótt ekki komi það fram í frjókornalínuritum. Sumar tegundir greinast illa frá öðrum skyldum tegundum á frjókornunum einum saman, og eins gæti verið að mjög sjaldgæfar tegundir komi ekki fram í frjólínuritum. Eina útdauða tegundin sem vitað er um í íslensku flórunni er davíðslykill, en hann hvarf ekki fyrr en eftir 1980. Hann var á svo litlu svæði, að alveg er óvíst um hvenær hann nam land, eða hvort hann var kominn fyrir landnám. Frekari fróðleikur á Vísindavefnum:
- Miðað við núverandi trjárækt í landinu, hvenær næst sama gróðurþekja og við landnám?
- Hversu stór hluti Snæfellsness er þakinn gróðri? Hvers konar gróður vex þar helst?
- Hverjar eru helstu orsakir gróður- og jarðvegseyðingar á Íslandi?
