Senda inn spurningu
Sólin Sólin Rís 05:19 • sest 21:35 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 25:18 • Sest 04:56 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 07:07 • Síðdegis: 19:24 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 01:08 • Síðdegis: 13:14 í Reykjavík
Visit the English version

Flokkun:

Náttúruvísindi og verkfræði Lífvísindi: dýrafræði

Hvað geturðu sagt mér um íkorna?

Jón Már Halldórsson

Íkornar eru allar tegundir innan ættarinnar Sciuridae sem er svo aftur hluti af stórum flokki spendýra sem nefnist nagdýr (Rodentia). Til eru fjölmargar tegundir íkorna sem dýrafræðingar hafa greint niður í tvær undirættir. Þær eru jarð- og trjáíkornar (Sciurinae), sem telja 230 tegundir og flugíkornar (Petauristinae) með 43 tegundir. Tegundir þessara ætta finnast á öllum meginlöndum nema í Ástralíu, sem löngum hefur skorið sig úr hvað varðar dýrafánu.

Íkornar eru fjölbreytilegur hópur nagdýra. Stærsta tegundin sem finnst er asíska tegundin Ratufa macrura sem getur orðið allt að 90 cm á lengd. Minnsta tegundin sem fundist hefur er hins vegar aðeins 6 - 9 cm á lengd með skotti. Það er dvergíkorninn (Myosciurus pumilio) sem lifir í þéttum regnskógum Mið-Afríku.

Fyrir utan jarðíkorna lifa íkornar aðallega í trjám og éta í langflestum tilvikum fæðu á borð við hnetur, fræ og blómplöntur. Í færri tilvikum éta þeir skordýr.

Rauðíkorni (Sciurus vulgaris).

Sú tegund sem algengust er í Evrópu og norðanverðri Asíu er rauðíkorninn (Sciurus vulgaris). Þessi íkorni er um 23 cm á lengd án skotts en heildarlengd dýrsins er um 45 cm. Þessi íkorni sést iðulega safna hnetum á haustin til að birgja sig upp fyrir veturinn en hann leggst ekki í dvala eins og margar norðlægari tegundir íkorna gera.

Á Bretlandseyjum hefur rauðíkorninn verið á miklu undanhaldi fyrir innfluttri tegund sem nefnist gráíkorni (Sciurus carolinensis) og í raun er rauðíkorninn algerlega horfinn af mörgum svæðum. Gráíkorninn er það sem flestir myndu kalla hinn klassíska íkorna ef svo má að orði komast. Hann er algengur um austanverða Norður-Ameríku, allt frá laufskógum Flórída norður í barrskóga Kanada. Gráíkornar leggjast ekki í dvala heldur eru þeir virkir allt árið um kring. Hvert fullorðið dýr helgar sér land til umráða, svokallað óðal. Stærð óðalsins helgast af fæðuframboði og því er munur á stærð óðals eftir því hvort um sé að ræða vetur eða sumar. Rannsóknir hafa sýnt að stærð óðala geta verið á bilinu 0,5 til 20 hektarar.

Sléttuhundar af tegundinni Cynomys ludovicianus.

Vert er að minnast á eina ættkvís íkorna sem á íslensku kallast sléttuhundar (e. prairie dog, lat. Cynomys) og var mjög algeng á sléttum miðríkja Bandaríkjanna fyrr á öldum. Ólíkt rauðíkornum, gráíkornum og skyldum tegundum verja sléttuhundar mestum tíma sínum í sérstökum jarðgöngum sem þeir búa sér til. Við opin á jarðgöngunum mynda sléttuhundarnir hóla og hafa þannig nokkur áhrif á landslagið á sléttunum. Dýrafræðingar telja að þessir hólar sé vörn gegn flóðum.

Meðal helstu afræningja sléttuhundsins eru ýmsar tegundir hauka, snákar og úlfar. Á undanförnum áratugum hefur sléttuhundum fækkað nokkuð vegna ofsókna mannsins en sléttuhundurinn á í samkeppni við nautgripabændur um landsvæði.

Flugíkorna má finna vítt og breitt í skóglendi heimsins, meðal annars í Afríku, Asíu og Ameríku. Þeir hafa nokkurs konar húð sem tengir saman fram- og afturfótleggi, stór augu og langa rófu sem þeir nota til að stýra sér þegar þeir svífa á milli trjástofna. Þessi dýr eru undantekningarlaust á ferli á næturna. Þeir gera sér hreiður í trjám en á síðari tímum hafa þeir notfært sér byggingar til að gera sér íverustað.

Myndir:

Höfundur

Jón Már Halldórsson

Jón Már Halldórsson

líffræðingur

Útgáfudagur

5.11.2001

Spyrjandi

Helga Svala Sigurðardóttir, f. 1989

Efnisorð

Tilvísun

Jón Már Halldórsson. „Hvað geturðu sagt mér um íkorna?“ Vísindavefurinn, 5. nóvember 2001. Sótt 25. apríl 2024. http://visindavefur.is/svar.php?id=1938.

Jón Már Halldórsson. (2001, 5. nóvember). Hvað geturðu sagt mér um íkorna? Vísindavefurinn. Sótt af http://visindavefur.is/svar.php?id=1938

Jón Már Halldórsson. „Hvað geturðu sagt mér um íkorna?“ Vísindavefurinn. 5. nóv. 2001. Vefsíða. 25. apr. 2024. <http://visindavefur.is/svar.php?id=1938>.

Chicago | APA | MLA

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki
Spyrja

Sendu inn spurningu LeiðbeiningarTil baka

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=

Senda grein til vinar

=

Hvað geturðu sagt mér um íkorna?
Íkornar eru allar tegundir innan ættarinnar Sciuridae sem er svo aftur hluti af stórum flokki spendýra sem nefnist nagdýr (Rodentia). Til eru fjölmargar tegundir íkorna sem dýrafræðingar hafa greint niður í tvær undirættir. Þær eru jarð- og trjáíkornar (Sciurinae), sem telja 230 tegundir og flugíkornar (Petauristinae) með 43 tegundir. Tegundir þessara ætta finnast á öllum meginlöndum nema í Ástralíu, sem löngum hefur skorið sig úr hvað varðar dýrafánu.

Íkornar eru fjölbreytilegur hópur nagdýra. Stærsta tegundin sem finnst er asíska tegundin Ratufa macrura sem getur orðið allt að 90 cm á lengd. Minnsta tegundin sem fundist hefur er hins vegar aðeins 6 - 9 cm á lengd með skotti. Það er dvergíkorninn (Myosciurus pumilio) sem lifir í þéttum regnskógum Mið-Afríku.

Fyrir utan jarðíkorna lifa íkornar aðallega í trjám og éta í langflestum tilvikum fæðu á borð við hnetur, fræ og blómplöntur. Í færri tilvikum éta þeir skordýr.

Rauðíkorni (Sciurus vulgaris).

Sú tegund sem algengust er í Evrópu og norðanverðri Asíu er rauðíkorninn (Sciurus vulgaris). Þessi íkorni er um 23 cm á lengd án skotts en heildarlengd dýrsins er um 45 cm. Þessi íkorni sést iðulega safna hnetum á haustin til að birgja sig upp fyrir veturinn en hann leggst ekki í dvala eins og margar norðlægari tegundir íkorna gera.

Á Bretlandseyjum hefur rauðíkorninn verið á miklu undanhaldi fyrir innfluttri tegund sem nefnist gráíkorni (Sciurus carolinensis) og í raun er rauðíkorninn algerlega horfinn af mörgum svæðum. Gráíkorninn er það sem flestir myndu kalla hinn klassíska íkorna ef svo má að orði komast. Hann er algengur um austanverða Norður-Ameríku, allt frá laufskógum Flórída norður í barrskóga Kanada. Gráíkornar leggjast ekki í dvala heldur eru þeir virkir allt árið um kring. Hvert fullorðið dýr helgar sér land til umráða, svokallað óðal. Stærð óðalsins helgast af fæðuframboði og því er munur á stærð óðals eftir því hvort um sé að ræða vetur eða sumar. Rannsóknir hafa sýnt að stærð óðala geta verið á bilinu 0,5 til 20 hektarar.

Sléttuhundar af tegundinni Cynomys ludovicianus.

Vert er að minnast á eina ættkvís íkorna sem á íslensku kallast sléttuhundar (e. prairie dog, lat. Cynomys) og var mjög algeng á sléttum miðríkja Bandaríkjanna fyrr á öldum. Ólíkt rauðíkornum, gráíkornum og skyldum tegundum verja sléttuhundar mestum tíma sínum í sérstökum jarðgöngum sem þeir búa sér til. Við opin á jarðgöngunum mynda sléttuhundarnir hóla og hafa þannig nokkur áhrif á landslagið á sléttunum. Dýrafræðingar telja að þessir hólar sé vörn gegn flóðum.

Meðal helstu afræningja sléttuhundsins eru ýmsar tegundir hauka, snákar og úlfar. Á undanförnum áratugum hefur sléttuhundum fækkað nokkuð vegna ofsókna mannsins en sléttuhundurinn á í samkeppni við nautgripabændur um landsvæði.

Flugíkorna má finna vítt og breitt í skóglendi heimsins, meðal annars í Afríku, Asíu og Ameríku. Þeir hafa nokkurs konar húð sem tengir saman fram- og afturfótleggi, stór augu og langa rófu sem þeir nota til að stýra sér þegar þeir svífa á milli trjástofna. Þessi dýr eru undantekningarlaust á ferli á næturna. Þeir gera sér hreiður í trjám en á síðari tímum hafa þeir notfært sér byggingar til að gera sér íverustað.

Myndir:...