Senda inn spurningu
Sólin Sólin Rís 05:40 • sest 21:16 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 15:13 • Sest 05:59 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 03:57 • Síðdegis: 16:31 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 10:23 • Síðdegis: 22:34 í Reykjavík
Visit the English version

Flokkun:

Náttúruvísindi og verkfræði Lífvísindi: almennt

Finnast hættuleg eiturefni í kartöflum?

Matvælastofnun

Sólanín er samheiti yfir efnin alfa-sólanín og alfa-chacónín sem eru glýkóalkalóíðar. Með alkalóíðum er átt við lífræn efni sem hafa þrígilt köfnunarefni. Glýkóalkalóíðar eru náttúruleg eiturefni sem geta myndast í kartöflum og gegna hlutverki varnarefna, það er geta varið kartöfluna fyrir ákveðnum sjúkdómum og aukið þannig mótstöðu hennar.

Sólanín er til staðar í öllum hlutum kartöfluplöntunnar og er magn þess mest í blómum, spírum og blöðum. Í kartöfluhnýðinu eru efnin aðallega við og í hýði kartöflunnar. Það er vel þekkt að mikill munur er á milli afbrigða hvað varðar styrk þessara efna, en aðstæður á vaxtartíma hafa einnig mikið að segja og því getur verið mikill munur á sama afbrigði milli ára.


Myndun blaðgrænu á kartöflum er oft tengd hærri styrk sólaníns, sérstaklega þegar kartöflur verða grænar í sólarljósi.

Þótt grænkun á kartöflum (myndun blaðgrænu) og aukning á sólaníninnihaldi séu aðskildir efnaferlar eru þeir oft tengdir einkum þegar kartöflur verða grænar í sólarljósi. Mikið hnjask og sólarljós stuðlar að myndun efnisins. Rannsóknir á kartöfluafbrigðum sem ræktuð eru hér á landi hafa sýnt fram á að þau innihalda almennt sólanín undir þeim hámarksgildum sem gefin eru upp í reglugerð um aðskotaefni í matvælum. Hámarksgildi fyrir sólanín í kartöflum er 200 mg/kg.

Þegar talað er um eitrun þá er magn sólaníns sem menn neyta töluvert yfir hámarksgildum. Eituráhrif á fólk er í flestum tilfellum vegna tveggja efna, það er a-sólanín og a-chacónín. Hefðbundin einkenni sólanín eitrunar í fólki eru bæði meltingartruflanir og áhrif á taugakerfið. Meltingartruflanir hafa verið uppköst, niðurgangur og slæmir kviðverkir. Áhrif á taugakerfið hafa verið dofi, sinnuleysi, uppnám, þróttleysi og depurð og stundum meðvitundarleysi. Venjulega koma einkennin fram 8-12 klukkustundum eftir neyslu. Einnig getur hækkandi líkamshiti, hraður veikur púls, lágur blóðþrýstingur og hröð öndun fylgt eitrun. Til eru dæmi um um að fólk hafi látist af völdum sólaníns en það hefur gerst við mjög óvenjulegar aðstæður, það er kartöflurnar hafa verið ónýtar og fólk borðað verulegt magn af þeim.

Til þess að koma í veg fyrir sólanín-eitrun í kartöflum er eftirfarandi mikilvægt:
  • Framleiðendur og pökkunaraðilar eiga að flokka grænar kartöflur frá í framleiðslu.
  • Pökkunaraðilar verða að sjá til þess að kartöflurnar séu geymdar í myrkri meðan þær stoppa hjá þeim.
  • Verslanir verða að sjá til þess að sem minnst lýsing sé á kartöflum meðan þær eru í búðinni, til dæmis geyma þær í dimmum kössum sem viðskipavinir taka kartöflurnar úr eða í dökkum umbúðum.
  • Neytendur ættu að geyma kartöflur á dimmum stað heima fyrir.
  • Varist að borða skemmdar og/eða grænar kartöflur.

Frekara lesefni á Vísindavefnum:

Mynd:

Spurningin í heild sinni hljóðaði svona:
Eiturefni í kartöflum. Er það virkilega hættulegt eða veldur það eingöngu saklausum meltingartrufllunum? Hvað þarf að innbyrða mikið magn, 1,2 eða 100??

Þetta svar er örlítið breytt útgáfa af umfjöllun um sólanín í kartöflum á vef Matvælastofnunar og birt með góðfúslegu leyfi.

Höfundur

Matvælastofnun

Útgáfudagur

3.2.2010

Spyrjandi

Hjördís Edda Broddadóttir

Efnisorð

Tilvísun

Matvælastofnun. „Finnast hættuleg eiturefni í kartöflum?“ Vísindavefurinn, 3. febrúar 2010. Sótt 19. apríl 2024. http://visindavefur.is/svar.php?id=8903.

Matvælastofnun. (2010, 3. febrúar). Finnast hættuleg eiturefni í kartöflum? Vísindavefurinn. Sótt af http://visindavefur.is/svar.php?id=8903

Matvælastofnun. „Finnast hættuleg eiturefni í kartöflum?“ Vísindavefurinn. 3. feb. 2010. Vefsíða. 19. apr. 2024. <http://visindavefur.is/svar.php?id=8903>.

Chicago | APA | MLA

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki
Spyrja

Sendu inn spurningu LeiðbeiningarTil baka

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=

Senda grein til vinar

=

Finnast hættuleg eiturefni í kartöflum?
Sólanín er samheiti yfir efnin alfa-sólanín og alfa-chacónín sem eru glýkóalkalóíðar. Með alkalóíðum er átt við lífræn efni sem hafa þrígilt köfnunarefni. Glýkóalkalóíðar eru náttúruleg eiturefni sem geta myndast í kartöflum og gegna hlutverki varnarefna, það er geta varið kartöfluna fyrir ákveðnum sjúkdómum og aukið þannig mótstöðu hennar.

Sólanín er til staðar í öllum hlutum kartöfluplöntunnar og er magn þess mest í blómum, spírum og blöðum. Í kartöfluhnýðinu eru efnin aðallega við og í hýði kartöflunnar. Það er vel þekkt að mikill munur er á milli afbrigða hvað varðar styrk þessara efna, en aðstæður á vaxtartíma hafa einnig mikið að segja og því getur verið mikill munur á sama afbrigði milli ára.


Myndun blaðgrænu á kartöflum er oft tengd hærri styrk sólaníns, sérstaklega þegar kartöflur verða grænar í sólarljósi.

Þótt grænkun á kartöflum (myndun blaðgrænu) og aukning á sólaníninnihaldi séu aðskildir efnaferlar eru þeir oft tengdir einkum þegar kartöflur verða grænar í sólarljósi. Mikið hnjask og sólarljós stuðlar að myndun efnisins. Rannsóknir á kartöfluafbrigðum sem ræktuð eru hér á landi hafa sýnt fram á að þau innihalda almennt sólanín undir þeim hámarksgildum sem gefin eru upp í reglugerð um aðskotaefni í matvælum. Hámarksgildi fyrir sólanín í kartöflum er 200 mg/kg.

Þegar talað er um eitrun þá er magn sólaníns sem menn neyta töluvert yfir hámarksgildum. Eituráhrif á fólk er í flestum tilfellum vegna tveggja efna, það er a-sólanín og a-chacónín. Hefðbundin einkenni sólanín eitrunar í fólki eru bæði meltingartruflanir og áhrif á taugakerfið. Meltingartruflanir hafa verið uppköst, niðurgangur og slæmir kviðverkir. Áhrif á taugakerfið hafa verið dofi, sinnuleysi, uppnám, þróttleysi og depurð og stundum meðvitundarleysi. Venjulega koma einkennin fram 8-12 klukkustundum eftir neyslu. Einnig getur hækkandi líkamshiti, hraður veikur púls, lágur blóðþrýstingur og hröð öndun fylgt eitrun. Til eru dæmi um um að fólk hafi látist af völdum sólaníns en það hefur gerst við mjög óvenjulegar aðstæður, það er kartöflurnar hafa verið ónýtar og fólk borðað verulegt magn af þeim.

Til þess að koma í veg fyrir sólanín-eitrun í kartöflum er eftirfarandi mikilvægt:
  • Framleiðendur og pökkunaraðilar eiga að flokka grænar kartöflur frá í framleiðslu.
  • Pökkunaraðilar verða að sjá til þess að kartöflurnar séu geymdar í myrkri meðan þær stoppa hjá þeim.
  • Verslanir verða að sjá til þess að sem minnst lýsing sé á kartöflum meðan þær eru í búðinni, til dæmis geyma þær í dimmum kössum sem viðskipavinir taka kartöflurnar úr eða í dökkum umbúðum.
  • Neytendur ættu að geyma kartöflur á dimmum stað heima fyrir.
  • Varist að borða skemmdar og/eða grænar kartöflur.

Frekara lesefni á Vísindavefnum:

Mynd:

Spurningin í heild sinni hljóðaði svona:
Eiturefni í kartöflum. Er það virkilega hættulegt eða veldur það eingöngu saklausum meltingartrufllunum? Hvað þarf að innbyrða mikið magn, 1,2 eða 100??

Þetta svar er örlítið breytt útgáfa af umfjöllun um sólanín í kartöflum á vef Matvælastofnunar og birt með góðfúslegu leyfi....